bron: DSK4-2018

Toon Tellegen

In een rubriek over beesten in boeken Toon Tellegen níét aan bod laten komen, zou een grote nalatigheid zijn. Hoewel deze Nederlandse arts ook gedichten en boeken voor volwassenen heeft geschreven, kan je stellen dat hij met zijn kinderboeken — óók geliefd bij volwassenen — ‘beesten in boeken IS’. Het zijn er zoveel, dat het geen zin heeft er één apart te bespreken. Toon Tellegen is een fenomeen.
Velen kennen zijn ontelbare korte verhaaltjes, waarin de meest uiteenlopende dieren samenleven als echte mensen, Belangrijk in het leven van deze dieren zijn o.a.: verjaardagen vieren (met veel taart), elkaar brieven schrijven en bizarre verlangens koesteren. Zo wil het nijlpaard weleens de sprinkhaan zijn en ruilen zij met elkaar. Of de muis wil dat de kikker hem leert kwaken. En de olifant doet niets liever dan aan de lamp boven de tafel van de eekhoorn heen en weer slingeren.
Absurditeit is dus duidelijk één van de kenmerken van deze verhalen, die heel eenvoudig verteld zijn en vaak een warm gevoel oproepen. Tegelijk stellen zij filosofische vragen en hangt er vaak een waas van melancholie overheen.
Hoewel het gamma dieren dat aan bod komt, van de tor tot de walvis, enorm uitgebreid is, spelen de eekhoorn en de mier de hoofdrol: zij zijn gezworen kameraden. Met mieren hebben we (gelukkig) zelden te maken op het VOC, maar eekhoorns hebben we heel vaak te gast.

Aaibare acrobaat

Qua uiterlijk bezit de eekhoorn een grote aaibaarheidsfactor: een mooie, roodbruine vacht met varianten van zandkleurig over grijs tot zwart, grote, donkere ogen, grappige oorpluimpjes en dan die prachtige dikke staart. Die dient niet alleen voor het evenwicht bij het springen, maar ze regelen er ook hun lichaamstemperatuur mee.

Wie zoekt, die vindt

Eekhoorns leven zowel in naald-, loof als gemengde bossen, parken en tuinen.
In herfst en winter eten ze vooral zaden van bomen: hazelnoten, beukennootjes, kastanjes, enz. Een eekhoorn kan de zaadjes van meer dan 100 dennenappels per dag opeten! Als je in het bos gaat wandelen, vind je onder bomen soms afgeknaagde kegels die op de aanwezigheid van eekhoorns wijzen.

In de lente, wanneer de bomen hun zaden verliezen, wordt overgeschakeld op voordien aangelegde voedselvoorraden, evenals knoppen, scheutjes, bessen, insecten, rupsen, zwammen en af en toe zelfs en vogeltje of jonge vogel. Vanaf juli neemt het aandeel zaden in hun dieet opnieuw toe.

Verstrooid

In het najaar leggen ze een nieuwe wintervoorraad aan.
Zo veel mogelijk zaden worden dan op verschillende plaatsen in de grond verstopt.
De eekhoorns onthouden niet alle verstopplaatsen, maar vinden de meeste terug via de geur. De vergeten zaadjes zorgen voor de verspreiding van boomsoorten.

Eekhoorns leven solitair in grote, elkaar overlappende territoria. Alleen voor de paring komen ze samen.
Genetisch onderzoek heeft aangetoond dat jongen van eenzelfde nest soms verschillende vaders kunnen hebben.

Nestje

Het vrouwtje zorgt alleen voor de jongen, die ze grootbrengt in een nest.
Vaak gebruikt ze hiervoor een natuurlijke boomholte of een verlaten spechtenhol, of bouwt ze zelf een bol nest (doorsnede: 30-50 cm!).
Wist je dat eekhoorns altijd over verschillende nesten beschikken, om te rusten of te slapen?

Nog eens

Op een half jaar tijd gebruiken ze zo’n 12 nesten!
Per keer worden 2-6 naakte, blinde jongen geboren.
Na een 3-tal weken zijn ze behaard en na 4 weken gaan de oogjes open. Op een leeftijd van 8 weken komen de jongen voor het eerst naar buiten, en op 3 maand
jaagt de moeder hen weg en moeten ze een eigen woongebied gaan zoeken. Op 9-10 maand zijn de jongen geslachtsrijp.
In het wild ligt de levensverwachting van eekhoorns op 3 tot 7 jaar.
Volwassen eekhoorns overleven de winters meestal goed. In erg koude winters slapen verschillende eekhoorns weleens samen in één nest.

Gevaren

De belangrijkste natuurlijke vijanden zijn (boom)marters,
roofvogels, honden en katten Om aan vijanden te ontkomen, rent de eekhoorn spiraalsgewijs tegen een ‘boom omhoog. Veel dieren sterven ook in het verkeer.

Eekhoornspotten

Wil je eekhoorns gaan spotten in het wild? Daarvoor is de winter de beste tijd van het jaar. Hoewel eekhoorns in de winter minder actief zijn om zo energie te sparen, houden ze geen winterslaap.
En omdat de bomen kaal zijn, vallen ze veel beter op.
Dus trek die warme winterjas aan en ga naar buiten! En als je genoeg eekhoorntjes geteld heb, kan je daarna genieten van een warme kop chocolademelk en één van de vele beestenboeken van Toon Tellegen.

Wist je dat:

… de onderkaaks helften van een eekhoorn afzonderlijk van elkaar kunnen bewegen? Da’s ideaal om nootjes te kraken!

… de naam ‘eekhoorn (in het Duits ‘Eichhörnchen’) niet zo goed gekozen is ? Dit laat vermoeden dat de soort vooral eikels zou eten, maar dat is niet zo: eikels bevatten looizuren die eekhoorns niet goed kunnen verteren. Slechts bij grote voedselschaarste zullen ze overschakelen op eikels.

…de wetenschappelijke naam ‘Sciurus vulgaris’ veel beter gekozen is ‘Sciurus’ komt van het Oud-Griekse ‘skia’ wat zoveel betekent als ‘schaduw’ en van ‘oura, Oud-Grieks voor ‘staart’.
Een eekhoorn is dus een dier dat in de schaduw van zijn staart zit.

…eekhoorns alleen in de winter zulke lange oorpluimpjes hebben?

… In Groot Brittannië en Italië onze inheemse rode eekhoorn sterk bedreigd is sinds er exotische Noord-Amerikaanse grijze eekhoorns opdoken? Hiervoor zijn twee redenen: de grijze eekhoorn is drager van het parapokken virus. Zelf hebben ze daar geen last van, maar ze kunnen het wel overdragen aan onze eekhoorn, die er meestal aan sterft. Bovendien hebben ze een voedselvoordeel omdat ze eikels wel kunnen verteren.
Van zodra er in België een Noord-Amerikaanse grijze eekhoorn wordt gespot, moet die onmiddellijk worden gevangen om te voorkomen dat de soort zich hier zou kunnen vestigen.

… het VOC in 2017 ‘maar’ 39 eekhoorns heeft opgevangen? Het jaar daarvoor waren dat er wel 72!